شهر باستانی آسپندوس در آنتالیا

آسپِندوس (Aspendos)، شهری باستانی در استان آنتالیا در کشور ترکیه و شهر سِریک (Serik)، می باشد که به آمفی تئاتر واقع در روستای بِلکیس، معروف می باشد.

 

تاریخچه شهر آسپندوس

 

شهر آسپندوس که در نزدیکی رودخانه کوپروچای (Köprüçay)، یا همان «یوریمدون» بنا شده، به آمفی تئاتر با شکوه باستانی خود شهرت جهانی دارد. بنا بر افسانه های یونان، این شهر توسط استعمارگران آرگیو (Argive)، به رهبری قهرمان خود یعنی موپسوس (Mopsos)، که پس از جنگ ترُوا به پامفیلیا آمد، بنا می گردد. آسپندوس در قرن دهم پیش از میلاد در 8 کیلومتری شرق بخش سِریک و جایی که کوپروچایی از منطقه کوهستانی به دشت می رسد، توسط آخایایی ها بر روی دو تپه کوچک و بزرگ ساخته و یکی از شهرهای ثروتمند و مرفه دوره باستان بوده است.

 

 به نوشته جغرافیدان استرابون (Strabon)، و پامپونروس مِلا (Pamponrus Mela)، این شهر توسط مردم آگروس بنا شده و مهاجرت یونانی ها به این منطقه، در حدود 1200 سال پیش از میلاد صورت گرفته است؛ از این رو، احتمال می رود نام آسپندوس از زبان بومی آناتولی و متعلق به پیش از حضور یونانیان باشد. آسپندوس به دلیل واقع شدن در مسیر مهم تجاری و مجاورت با بندر بواسطه رود کوپروچای، جزو شهرهایی بوده که در دوره های مختلف، اقدام به تصرف آن شده است.

 

 

آمفی تئاتر آسپندوس

 

مهمترین سازه آسپندوس، آمفی تئاتر آن می باشد که در بین آمفی تئاترهای باستانی، یکی از بهترین ها محسوب شده و تا به امروز به نحو احسن حفظ شده است. این آمفی تئاتر که قدیمی ترین و مستحکم ترین نمونه از آمفی تئاترهای رومی در آناتولی است، توانسته تا به امروز همچنان پابرجا بماند. معمار این سازه، پسر تئودوروس از اهالی آسپندوس بوده و ساخت آن در زمان آنتونیوس پیو آغاز و در زمان مارکوس اورلیوس (138-164)، به پایان رسیده است. این آمفی تئاتر همراه با مجسمه خدایان شهر، به خانواده شاهنشاهی اهدا شد. سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی از آسپندوس دیدن کرده و از آمفی تئاتر باستانی نیز برای برگزاری کنسرت ها و رویدادها استفاده می شود.

 

روایتی در مورد این آمفی تئاتر وجود دارد که زمانی پادشاه آسپندوس، دختری بسیار زیبا داشت که همه می خواستند با او ازدواج کنند. از آنجا که پادشاه نمی دانست دخترش را به چه کسی بدهد، به عموم مردم اعلام کرد: "هرکس که مفیدترین کار را برای مردم و شهر ما انجام دهد، من دخترم را به او می دهم."

 

بر این اساس، دو برادر دوقلو، دو سازه بزرگ می سازند که یکی قنات هایی که از راه های بسیار دور و سخت به شهر می رسند و دیگری آمفی تئاتری با بهترین انعکاس صدا تا دورترین نقطه؛ پادشاه پس از دیدن قنات ها، تصمیم می گیرد دخترش را به سازنده آنها بدهد ولی برادر دیگر به نام «زنون»، برای پادشاه نقشه ای می کشد که هنگام قدم زدن در بخش بالایی آمفی تئاتر، زمزمه ای می شنود مبنی بر: "پادشاه باید دخترش را به من بدهد" با شنیدن این صدا، پادشاه متحیر گشته و دختر خود را با شمشیر بزرگی به دو نیمه تقسیم و به دو برادر می دهد.

 

ویژگی های آمفی تئاتر آسپندوس

 

آمفی تئاتر آسپندوس که بیشتر به دلیل آکوستیک بودن خارق العاده اش مشهور می باشد، حتی کوچکترین صدای ایجاد شده توسط ارکستر را به راحتی در دورترین نقطه آن قابل شنیدن است. از کتیبه موجود در بخش جنوبی پارادوس (ورودی صحنه)، چنین برمی آید که این آمفی تئاتر در دوره امپراطوری مارکوس اورلیوس (161-180 پس از میلاد)، توسط معمار زنو، پسر یک اسپندوزیتی به نام تئودوروس ساخته شده است. طبق این کتیبه، مردم آسپندوس از «زنو» قدردانی و به او باغی بزرگ در کنار ورزشگاه اهدا کردند.

 کتیبه های یونانی و لاتین در ورودی های دو طرف ساختمان صحنه توضیح می دهد که ساختمان صحنه توسط دو برادر به نام های کورتیوس کریسپینوس و کورتیوس آوسپیکاتوس به بهره برداری رسیده و آنها ساختمان را به خدایان و خانواده امپراطور اختصاص داده اند. این آمفی تئاتر که به ویژه در زمان علاءالدین کیقباد اول به طور کامل مرمت شده بود، با کاشی های ظریف به سبک سلجوقی تزئین و به عنوان کاخ مورد استفاده قرار می گرفته است.

 

موقعیت ساختاری آمفی تئاتر آسپندوس

 

در انتهای مسیر منتهی به بزرگراه آنتالیا-آلانیا، باشکوه ترین و در عین حال بهترین طراحی و نیز کامل ترین نمونه آمفی تئاتر رومی وجود دارد. این بنا طبق سنت یونان، در دامنه ای روی تپه ساخته شده و امروزه بازدید کنندگان از درب ورودی که مدت ها بعد ساخته شده، وارد آن می شوند. پس از ورود و بنا بر یک قائده کلی، لژ مخصوص برای اعضا و هیئت های ویژه مانند خانواده سلطنتی و باکره های مقدس (که خود را وقف وستا، خدای قلب رم می کردند)، وجود داشت؛ از قسمت پایین آمفی تئاتر به سمت بالا نیز ردیف اول مخصوص سناتورها، قُضات و سفرا و ردیف دوم مخصوص سایر رجال شهر بود.

 

 از نام های حک شده در مکان های خاص به وضوح می توان فهمید که این مکان ها برای افراد خاص در نظر گرفته شده اند. برجسته ترین بخش آمفی تئاتر، بخش صحنه آن است. در طبقه همکف این ساختمان سنگی دو طبقه و پنج درب وجود دارد که اجازه ورود هنرمندان به صحنه را می دهد. در وسط نیز یک در بزرگ وجود دارد که به Porta regia معروف و در دو طرف آن دو در کوچک دیگر (Porta Hospitalitales)، وجود دارد. درهای کوچکی همسطح بخش مربوط به ارکستر قرار دارند و در آخر، راهروهای طولانی که به مکان هایی که حیوانات وحشی در آن نگداری می شدند، منتهی می شود.

 

اهمیت شهر آسپندوس

 

آسپندوس یکی از اولین شهرهای منطقه می باشد که به نام خود سکه ضرب نموده است. روی این سکه های نقره که قدمت آن به قرن 4 و 5 پیش از میلاد برمی گردد، نام شهر به زبان محلی، Estwediiys ذکر شده است. آسپندوس در دوران باستان به عنوان یک قدرت سیاسی، نتوانست نقش مهمی ایفا کرده و پس از دوره استعمار، مدتی تحت حکومت لیکیا باقی ماند؛ این شهر در 546 سال پیش از میلاد نیز تحت حاکمیت پارسیان قرار داشته است.

 

در سال 467 پیش از میلاد، «سیمون» دولتمرد و فرمانده نظامی به همراه ناوگانی متشکل از 200 کشتی، توانست با یک حمله ناگهانی، ناوگان ایرانی واقع در دهانه رود کوپروچای را نابود کند؛ اما در سال 411 پیش از میلاد، دوباره پارسیان این شهر را تصرف و از آن به عنوان پایگاه استفاده کردند. سپس این شهر تا سال 133 پیش از میلاد، توسط پادشاهی پرگامون تصرف شد.

 

در قرن های دوم و سوم پس از میلاد، آسپندوس نیز مانند دیگر شهرهای پامفیلیا به اوج شکوفایی خود رسید. بیشتر معماری باستانی که امروزه در این منطقه به چشم می خورد، حاصل عصر طلایی ذکر شده می باشد. از سوی دیگر، اگرچه این شهر یک شهر ساحلی نیست، اما موقعیت آن نسبت به رودخانه یوریمِدون (Köprüçay)، موجب دسترسی کشتی ها به این شهر گردیده است. این موضوع در کنار وجود دشت حاصلخیز و کوه های پوشیده از جنگل در پشت آسپندوس، از عوامل مهم در توسعه شهر بوده اند. در ادامه روند تاریخی این شهر، ردپای شهر های کوچک ترکان سلجوقی از آغاز قرن سیزدهم نیز به چشم می خورد.

 

اقلام تجاری آسپندوس

 

در بین محصولات صادر شده آسپندوس می توان به: فرش های دیواری بافته شده از طلا و نقره، مجسمه و مبلمان ساخته شده از درخت لیمو، نمک دریاچه کاپریا، شراب و به ویژه اسب های معروف، اشاره داشت. نکته جالب اینکه، هرچند پرورش انگور و تجارت شراب این شهر دارای شهرت بسیاری است، اما مردم آسپندوس در مراسم مذهبی خود به خدایانشان شراب خود عرضه نمی کردند؛ آنها دلیل این امر را چنین توجیه می کنند: "اگر شراب فقط به خدایان تعلق داشت، پرندگان جرات خوردن انگور را نداشتند."

 

ویژگی های ساختاری شهر آسپندوس

 

خرابه های اصلی آسپندوس پشت آمفی تئاتر، بالای آکروپلیس واقع شده است. از مسیری که از کنار آمفی تئاتر شروع می شود، می توان به اولین سازه ای که در آکروپلیس دیده می شود، رسید که آن هم یک باسیلیکا (تالار شهر)، به ابعاد 27×105 متر است. باسیلیکا که یک بنای معماری رومی می باشد، برای اهداف مختلفی به کار می رفته که همگی مرتبط با امورات اجتماعی بوده اند؛ در این ساختمان ها که دادگاه ها و بازارهای گوناگون ایجاد می شدند، معمولا پلانشان (باسیلیکا)، شامل: یک سالن مرکزی بزرگ با اتاق هایی که آن را احاطه کرده اند، ساخته می شد.

 

در دوره بیزانس، تغییرات عمده ای در ساختمان این بناها ایجاد و ساختار اصلی خود را از دست دادند. در جنوب باسیلیکا، یک آگورای احاطه شده با خانه هایی از سه طرف وجود دارد که مرکز فعالیت های: تجاری، اجتماعی و سیاسی در شهر است. در قسمت غربی و کمی جلوتر، پشت مسیر پیاده روی، 12 مغازه با اندازه برابر وجود دارد.

 

سایر بناهای مهم شهر آسپندوس

 

از جمله بقایای دیگر آسپندوس، قنات است. این قنات ها به طول یک کیلومتر، آب را از کوه های شمالی به شهر می رساند و مهارت مهندسی فوق العاده ای را به نمایش می گذارد که یکی از نمونه های نادر و بجا مانده از دوران باستان تا به امروز است. آب از طریق مجاری ساخته شده از بلوک های سنگی و تراشیده شده، روی طاق های به ارتفاع 15 متر از سرچشمه به شهر انتقال داده می شدند. ویژگی های معماری و تکنیک های ساختمانی آن نشان می دهد که این قنات به اواسط قرن دوم پس از میلاد تعلق دارد.

 

سایر جاذبه های گردشگری آنتالیا

 

بی شک، آنتالیا واقع در جنوب غربی ترکی که همجوار با آب های دریای مدیترانه می باشد، یکی از مهمترین مقاصد گردشگری ترکیه با جاذبه های طبیعی و تاریخی متعدد است که بازدید از آنها، به راحتی می تواند برای مسافران و گردشگران سرگرم کننده و به یادماندنی باشد؛ از این رو، در زیر برخی از معروف ترین این مکان های دیدنی را به شما معرفی خواهیم کرد:

 

1. شهر باستانی سیده (Side Antik Kenti): از دیگر مناطق تاریخی بسیار معروف و مهم آنتالیا که باید حتما از آن دیدن کرد، شهر تاریخی سیده در 73 کیلومتری از مرکز شهر است. شهر باستانی سیده که برخی آن از مورخان آن را با «شهر تاریخی پامفیلی» مقایسه می کنند، در یک شبه جزیره واقع می باشد.

 

2. معبد آپولو در سیده (Apollon Tapınağı): شاید بتوان معبد آپولو در 70 کیلومتری سیده را، یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی آنتالیا دانست که قدمت آن، به 150 سال پیش از میلاد و در دوران امپراتوری روم، برمی گردد. این بنای مستطیلی شکل که در ورودی بند ساخته شده، قرار بود سیده را در برابر حملات دشمنان از خطر برهاند، اما طی سالیان متمادی و بر اثر حوادثی چون جنگ و گذر زمان، تنها بخشی از معبد بجاماند که با مرمت هایی که بعدها انجام شد، توانست به یکی از اصلی ترین جاذبه های سیده بدل شود.

 

3. دره تازی (Tazı Kanyonu): دره زیبای تازی در 105 کیلومتری از آنتالیا و بخشی از پارک ملی کوپرولو (Köprülü Canyon)، با طبیعتی بسیار زیبا و ایده آل برای کمپینگ و طبیعت گردی می باشد. این دره که ما بین مناطق سِریک، ماناوگات و اسپارتا قرار دارد، مکانی عالی برای رهایی از خستگی و استرس های روزمره است.

 

4. غار داملاتاش (Damlataş Mağarası): یکی دیگر از جاذبه های طبیعی آنتالیا که 96 کیلومتر از مرکز آن فاصله دارد، غار داملاتاش با قدمتی 15 هزار ساله است. ساختار کلی این غار، حاصل چکیده شدن آب آهک در طی صدها قرن بوده و منظره ای خیره کننده را موجب شده است.

 

5. خلیج سازاک (Sazak Koyu): خلیج زیبای سازاک در 96 کیلومتر آنتالیا و واقع در دامنه های کوه موسی، یکی از محبوب ترین مناطق ساحلی در ترکیه است که زیبایی محسور کننده نیز دارد. سواحل آرام و گرم خلیج سازاک، یکی از بهتریم مناطق برای استراحت کردن، شنا، قایق سواری یا گشت و گذار با کشتی های تفریخی می باشد.

 

6. آبشار ماناوگات (Manavgat Şelalesi): اگر قرار باشد آبشارهای مهم ترکیه را نام ببریم، ماناوگات جزو نخستین اسامی خواهد بود. این آبشار در 76 کیلومتری از مرکز شهر، مکانی مناسب برای پیک نیک و سپری کردن اوقات فراغت است.

 

7. آبشار کورشونلو (Kurşunlu Şelalesi): آبشار کورشونلو در 21 کیلومتری آنتالیا، در سال 1986 کشف و امروزه به یکی از جاذبه های گردشگری طبیعی در آنتالیا جهت طبیعت گردی، پیک نیک و عکاسی بدل شده است.