قلعه تاریخی وان

شهر ساحلی وان در استانی به همین نام و غرب ترکیه، یکی از معروف ترین مقاصد گردشگری منطقه با چندین جاذبه طبیعی و تاریخی همچون قلعه تاریخی وان است.

آشنایی کلی با قلعه وان

این قلعه که در فاصله 5 کیلومتری از مرکز شهر وان و بر فراز کوه های ساحل شرقی وان قرار دارد، مشرف به دریاچه وان می باشد. قلعه وان با قدمتی که بین قرون 7 تا 9 پیش از میلاد تخمین زده می شود، یکی از جاذبه های مهم گردشگری-تاریخی وان به شمار می آید. امروزه آنچه از بقایای این بنا بدست آمده، حاکی از ساخت آن در دوره پادشاهی اورارتوها (Urartu)، در آغاز هزاره اول پیش از میلاد می باشد. متاسفانه در زلزله ای که در سال 2011 به وقوع پیوست، بیشتر بخش های قلعه تخریب شد ولی با وجود این، هنوز هم می توان زیبایی، شکوه و ساختار کلی آن را دیده و لذت برد.

از حکومت های حاکم بر این منطقه که قلعه وان را نیز تحت کنترل خود داشته اند، می توان به: مادها، هخامنشیان، ارامنه ، اشکانیان ، رومییان، ساسانیان، بیزانس، اعراب ، سلجوقیان، صفویه، افشاریه، عثمانی و روس، اشاره داشت.

هدف از ساخت قلعه تاریخی وان

قلعه وان مشرف به شهر قدیمی «توشپا (Tushpa)»، که زمانی پایتخت پادشاهان اورارتو بوده، بیشتر تمدن و شکوه خود را مدیون همجواری با دریاچه وان می باشد. همچنین، قرار داشتن در یک منطقه مهم استراتژیکی، دسترسی به منابع مهم جهت رشد و شکوفایی و بسیاری عوامل دیگر، از جمله مواردی هستند که موجب شد تا حاکمان این منطقه، قلعه وان را به منظور حفظ سرزمین خود و ایستادگی در برابر تجاور دشمنان، بنا کنند.

یافته ها حاکی از آن است، قلعه وان در زمان فروانروایی حکومت هایی چون: مادها، هخامنشیان، ساسانی و سلجوقیان، جزوی از قلمرو امپراتوری ایران بوده و از آن جهت حفاظت و دیده بانی، استفاده می کردند. قلعه وان در سال 2017 و طی یک سری عملیات حفاری و غواصی توسط یکی از دانشگاه های وان به نام «یوزونجوییل (Yüzüncü Yıl University)» کشف و پس از آن به عنوان یکی از اصلی ترین جاذبه های تاریخی-گردشگری وان شناخته شد.

ویژگی های کلی قلعه تاریخی وان

• با وجود اینکه این سازه سال ها زیر آب بوده، ارتفاع دیوار های باقی مانده آن بین 3 تا 4 متر می باشد.
• مصالح بکار رفته در بخش بالایی قلعه، آجر خشتی و در بخش پایینی دیواره ها، سنگ بازالت (بدون ملات)، می باشد.
• کتیبه ای منتسب به خشایار شاه بر فراز صخره ای در ارتفاع 20 متری از زمین در این قلعه وجود دارد که تنها کتیبه متعلق به دوران هخامنشیان در خارج از مرز های کنونی ایران است.

جاذبه های مهم و ویژگی های معماری قلعه باستانی وان 

پیش از هر چیز، باید گفت قلعه وان باوجود آسیبی که در زلزله سال 2011 دیده، همچنان یکی از بزرگترین قلعه های منطقه آناتولی با بازدیدکنندگان فراوان می باشد. این قلعه که بر روی صخره ای به ارتفاع 100 متر، در نزدیکی ساحل شرقی دریاچه وان ساخته شده، ضلع جنوبی آن تقریبا عمودی بوده ولی ضلع شمالی، دارای شیبی است که به تدریج نیز بیشتر می گردد. در ضلع جنوبی قلعه منتج به شهر «توشپا (Tushpa)»، است.

به بیان دیگر، دور تا دور قلعه را استحکامات مختلفی مانند: سنگر، دیواره ها و صخره های طبیعی احاطه کرده و سال ها آن را در برابر هجوم متجاوزین، در امان نگه داشته است. جالب است بدانید، معماری دژ وان محدود به این استحکامات نبود و سایر بناهای درون آن که متعلق به دوران اوراتورها می باشند، عبارتند از: مقبره های پادشاهان، سرپناه های روباز، کتیبه های حک شده روی صخره ها و ستون ها؛ برخی دیگر از آثاری که مربوط به دوره های بعد (مانند حکومت عثمانیان می گردند)، شامل «مسجد سلیمان هان (Süleyman Han Camii)» به عنوان اولین سازه اسلامی شهر در یکی از بلندترین نقاط شهر می باشد.

تاریخچه ارگ/دژ وان و اطراف آن

با توجه به اینکه مناطق اطراف دریاچه وان، حاصلخیزترین بخش از منطقه می باشند، از این رو در طول تاریخ، همواره تمدن های زیادی در این مکان شکل گرفته و آثار مختلفی از خود بجای گذاشته اند که مهمترین آنها، دژ یا ارگ وان است. در همین راستا و بنا بر مجموع اقدامات صورت گرفته، مانند: حفاری ها، عملیات اکتشافی در زیر آب، بررسی آثار بدست آمده، تحقیقات تاریخی و باستان شناسی و ...، آغاز هرگونه سکونت و فعالیت های انسانی، در تپه «تیلکی تپه (Tilkitepe)»، در نزدیکی وان انجام شده است. این تپه که در امتداد سواحل دریاچه وان و در چند کیلومتری جنوب قلعه قرار دارد، اصلی ترین منبع اطلاعات بدست آمده از مناطق اطراف می باشد.

بنا بر نتیجه این اقدامات، قدیمی ترین تمدن و فرهنگ های بوجود آمده در منطقه وان، مربوط به دوره های پیش از پادشاهی ارواتورها (Urartu)، بوده و به نظر می رسد اولین اقامت در این مکان، در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد تا هزاره سوم پیش از میلاد، صورت گرفته است؛ سایر روستاها و شهرهای کوچک کشف شده در این نزدیکی این منطقه که مربوط به عصر برنز می شوند، «دیل کایا (Dilkaya)» و «کاراگوندوز (Karagündüz)»، نام دارند. با آغاز عصر آهن در آناتولی و گسترش سریع پادشاهی «بنیانیلی (Bünyanlı)» در شرق این منطقه که برخی دوره حکومت آن را به در نیمه دوم قرن 9 پیش از میلاد نسبت می دهند، طی سال های بعد تحت حاکمیت سایر اقوام مانند «آشوریان (Assyrian)» درآمد.

اما آنچه مسلم است، مهم ترین و اصلی ترین حکومتی که در این منطقه بر سر قدرت بوده، پادشاهی اورارتو با پایتختی توشپا در ساحل شرقی دریاچه وان می باشد؛ بگونه ای که پس از افول این پادشاهی، وان خیلی سریع وارد دوره زوال گردید. بعدها و در حدود سال های 735 تا 714 پیش از میلاد، «روسا اول (Rusa I)»، به این مکان یورش برد اما در ادامه کشورگشایی خود، از «سارگون دوم (Sargon II)» در حوالی دریاچه ارومیه، شکست خورد. آخرین پادشاهی اوراتورها (بین سال های 680 تا 635 پیش از میلاد)، با اجرای برخی پروژه های عمرانی، توانست تاثیرات مثبت قابل توجهی در این منطقه گذاشته و حتی قلعه بزرگ «کارمیر بلور (Karmir Blur)»، در نزدیکی ایروان امروزی را، بنا کند.

حکومت هخامنشیان بر منطقه اورارتو و کتیبه خشایار شاه

با تسلط هخامنشیان بر مناطق تحت حاکمیت اورارتوها، ارگ وان در این دوره متروکه اما نام شهر توشپا، همچنان در یادها مانده بود. متعاقب این دوره، آنچه موجب شد حتی تا به امروز اهمیت قلعه وان حفظ گردد، مجاورت آن با دریاچه وان و نیز حک شدن کتیبه ای در ارتفاع 20 متری از زمین به زبان های: پارسی باستان، بابل و ایلامی، در ضلع جنوبی قلعه به خط میخی، منتسب به «خشایارشاه» می باشد. این کتیبه که نگارش آن در زمان «داریوش بزرگ (Darius the Great)» آغاز گردید، در زمان فرزندش (خشایارشاه)، تکمیل و دارای مضمون زیر می باشد:

"پدر من «داریوش شاه»، به لطف اهورامزدا توانست بناهای شایسته ای ساخته و کتیبه ای را نیز در این مکان حک نماید؛ اما به دلیل مرگ وی، من دستور حک نمودن این کتیبه را دادم."

زمان و هزینه ی بازدید از قلعه تاریخی وان

شما می توانید جهت بازدید از قلعه تاریخی وان که رایگان نیز می باشد، در تابستان: از 9 صبح تا 7 عصر و در زمستان: از 8 صبح تا 5 بعد از ظهر، مراجعه کنید. نزدیک ترین فرودگاه به این مکان، فرودگاه فرید ملن وان (Van Ferit Melen Airport)، در 4.1 کیلومتری آن، واقه است.

• Address: Yalı Mahallesi, 65040 Merkez, İpekyolu, Van.

جاذبه های اطراف دریاچه و قلعه وان

وان قدیم (Old Van)، در 79 کیلومتری

توشپا (Tushpa)، در 465 کیلومتری

اسکله وان (Van Pier)، در 2.8 کیلومتری

مسجد اولو (Ulu Cami)، در 3.1 کیلومتری

هتل های اطراف دریاچه و قلعه وان

هتل وان سیتی آپارت (One City Apart Hotel)، در 3.4 کیلومتری

هتل د کنفوریوم وان (The Conforium Hotel Van)، در 3.4 کیلومتری

هتل مونتانا (Montana Hotel)، در 3.7 کیلومتری

هتل رونسانس لایف (Ronesans Life Hotel)، در 3.9 کیلومتری

رستوران های اطراف دریاچه و قلعه وان

رستوران آسین او یمکلری (Asiyan Ev Yemekleri Restaurant)، در 1.7 کیلومتری

رستوران یاکاموز (Yakamoz Restaurant)، در 1.9 کیلومتری

رستوران ات لوکانتاسی (Et Lokantasi Restaurant)، در 2.1 کیلومتری

رستوران مارتی (Marti Restaurant)، در 2.8 کیلومتری