مسجد ایاصوفیه استانبول

بی‌شک، یکی از اصلی‌ترین نمادهای استانبول که بیش‌تر گردشگران استانبول را با آن می‌شناسند، مسجد ایاصوفیه می‌باشد. این مسجد که در دوره بیزانس یکی از کلیساهای قسطنطنیه بوده، امروزه با وجود تغییر کاربری آن از کلیسا به مسجد در دوره امپراتوری عثمانی، همچنان دارای اهمیت ویژه‌ای بین مسیحیان و نیز مسلمانان می‌باشد.

مسجد ایاصوفیه از بارزترین جاذبه های گردشگری استانبول، همیشه یکی از اولین گزینه‌های بازدید توسط گردشگران در ترکیه و این شهر تاریخی بوده‌است؛ اما آنچه باعث شده بازدید از این مسجد بیش از سایر جاذبه‌های تاریخی استانبول به‌عنوان اولین گزینه به ذهن هر گردشگری خطور کند، زیبایی‌های معماری، قدمت، بخش‌های مختلف مانند موزه و بسیاری موارد دیگر می‌باشد.

این مسجد که در زبان ترکیه‌ای «Ayasofya» و در زبان لاتین «Sancta Sophia» گفته می‌شود، نزد مسیحیان با نام‌های کلیسای «حکمت مقدس (Holy Wisdom)، یا «حکمت الهی (Divine Wisdom)» نیز شناخته می‌شود؛ همچنین، در رابطه با تاریخ ساخت آن و تکمیل شدن این بنا، برخی آن را به قرن 6 پس از میلاد و بین سال‌های 532 تا 537 در دوره حکومت «ژوستی نیانوس اول (Justinien I)» از امپراتوران بیزانس، نسبت می‌دهند.

از شگفتی‌های بارز این مکان، گنبد بسیار بزرگ و تزئینات مربوط به دوره امپراتوری عثمانی است که به آن اضافه شده و آن را تبدیل به یکی از جاهای دیدنی استانبول کرده‌است.

عجایب مسجد ایاصوفیه

از دیگر موارد مهمی که جایگاه مسجد ایاصوفیه را به‌عنوان یکی از نمادی‌ترین جاهای دیدنی استانبول مستحکم می‌کند، وجود برخی ویژگی‌هاست که جزو عجایب مسجد ایاصوفیه شناخته می‌شوند؛ بارزترین این موارد، عبارتند از:

1.      ارتفاع گنبد اصلی ایاصوفیه از سطح بنا، حدودا 55 متر و عرضش، حدودا 30 متر می باشد؛ امروزه این گنبد عظیم توسط چهار مناره که در دوره عثمانی ساخته شده اند، احاطه گردیده است.

2.      بیشتر موزاییک ها با نقوشی از قدیسین مسیحیت در بخش فوقانی بنا که زمانی جایگاه زنان در دوره بیزانس و بعدها عثمانی بوده، تزئین شده اند؛ قدیمی ترین موزاییک، متعلق به قرن 9 پس از میلادی می باشد.

3.      معمار معروف ترکیه ای «سینان (Sinan)» به قدری از ابعاد و معماری چشمگیر ایاصوفیه ناراضی بود که عمر خود را صرف بهبود آن کرد؛ نمونه بارز این موارد را می توان در طراحی و ساخت «مسجد سلیمیه (Selimiye Mosque)» در «ادیرنه (Edirne)» که گنبد آن تنها چند اینچ بزرگ تر از گنبد اصلی ایاصوفیه می باشد، می توان دید.

4.      تمامی نمادها و تزئینات ایاصوفیه، مربوط به ادیان اسلام و مسیحیت بوده و چنان با هنرمندی در کنار یکدیگر به گونه ای قرار گرفته اند که به هیچ عنوان از زیبایی های بنای اصلی نکاسته اند.

5.      در ایاصوفیه، ستونی موسوم به «ستون حاجات/ آرزوها (Wishing Column)» در ضلع شمال غربی بنا وجود دارد که با ورقه ای از برنز پوشیده شده است؛ به باور برخی، این ستون قدرت شفابخشی داشته و این باور از آنجا نشات می گیرد که روزی «ژوستی نیانوس» سر خود را به آن تکیه داد و سردردش بطور کامل بهبود یافت؛ امروزه مردم انگشت شست خود را در سوراخ قرار داده و مچ دست خود را به طرفین می چرخانند تا تبرک شوند.

6.      گربه ایاصوفیه موسوم به «گیل (Gli)»، که در شبکه های مجازی بسیار معروف می باشد، در سال 2021 از دنیا رفت ولی یاد او همچنان در خاطر دوستدارانش می باشد.

7.      برخی بر این باورند، از دوره امپراتوری بیزانس که استانبول را قسطنطنیه می خواندند، تونل و دالان هایی زیر ایاصوفیه به مناطق مختلف شهر مانند آب انبار باسیلیکا و جزیره پرنس، حفره شده است. این موضوع که در حد شایعه قرار داشت، پس از پافته شدن تونلی از این مسجد تا کاخ سلطان احمد، قوت بیشتری پیدا کرد، اما دولت ترکیه مانع از تفحص و بررسی در این رابطه شد.

 

معماری مسجد ایاصوفیه

بنای ایاصوفیه که در واقع یک باسیلیکای بزرگ با مرکزیت بنای اصلی و گنبدی به بزرگی 32 متری (105 فوتی)، با دو نیم گنبد، در دو طرف محور طولی بنای اصلی می باشد، از گنبدهای سبک «ژوستی نیانوس» و الگویی برای معماری بیزانسی است. پلان اصلی این بنا از درون تقریبا مربع دیده می شود، به شکل مستطیل بوده و دلیل چنین تصوری، به دلیل دو نیم گنبد بزرگ در ضلع های شرقی و غربی آن می باشد؛ در ساختار بنای اصلی، سه راهرو وجود دارد که توسط ستون هایی با پایه های مرمری بزرگ، احاطه شده و این ستون ها، گنبد اصلی و عظیم آن را نگه می دارند.

خود ستون ها نیز از سنگ مرمر بسیار مرغوب بوده که صرفا به دلیل تنوع در نوع و رنگ، انتخاب شده اند؛ همچنین، دیوارهای حائل بین فضای داخل و بیرونی بنا، دارای پنجره های مشبک زیبا جهت استفاده از نور طبیعی آفتاب می باشند. از دیگر مواردی که برای تزئین داخل با بکار رفته، می توان به نقاشی ها و موزاییک های موجود در بخش های بالایی دیوارها و سقف، اشاره داشت.

·        تالار شهر یا «بازیلیکا/باسیلیکا (Basilica)»، به آن دسته از بناهای سرپوشیده مربوط به دوره روم باستان اطلاق می گردد که از آنها به منظور انجام فعالیت هایی مانند رویدادهای مهم سیاسی و اجتماعی نظیر دادگاه ها، استفاده می شده است؛ از بناهای مهم مشابه باسیلیکا در یونان باستان را، می توان به «آگورا (Agora)»، اشاره داشت. همچنین، به کلیساهای مستطیل شکل در دوره های نخستین رسمی شدن دین مسیحیت نیز، باسیلیکا گفته می شود.

 

ممنوعیت عکاسی در ایاصوفیه

درحالت‌کلی، در مسجد ایاصوفیه نیز مانند بسیاری از بناهای تاریخی و موزه‌ها، به‌دلایل امنیتی و تاثیر منفی فلش دوربین‌ها بر اشیای قدیمی، اجازه عکاسی به بازدید کنندگان داده نمی شود؛ با این حال، از بعضی بخش‌ها مانند معماری دیواره‌ها، گنبدها، فضای بیرونی و صحن مسجد، امکان عکس گرفتن وجود دارد تا گردشگران بتوانند یادگاری‌هایی از مهم‌ترین جاهای دیدنی استانبول داشته‌باشند.

بهترین زمان برای بازدید از ایاصوفیه

پیش از این، مسجد ایاصوفیه در روزهای دوشنبه تعطیل می‌بود؛ اما، از زمانی که دوباره از این مسجد هر روز جهت برگزاری نماز استفاده می‌شود، لذا به‌دلیل بی‌اطلاعی بیش‌تر گردشگران از این موضوع، بهترین زمان برای بازدید، روزهای دوشنبه است؛ بازدید از این مکان رایگان بوده و در تمام طول روز (به‌غیر از شب‌ها)، باز می‌باشد.

 

ورودی مسجد ایاصوفیه استانبول

همانگونه که پیش‌تر ذکر شد، از سال 2017 با برپایی مجدد مراسم نماز در این مسجد، ورودی جداگانه‌ای برای نمازگزاران و گردشگران درنظر گرفته شد. این موضوع به‌ویژه در روز جمعه، همراه با محدودیت‌هایی برای دسترسی به بخش‌های مختلف مسجد ایاصوفیه به‌عنوان یکی از نمادی‌ترین جاهای دیدنی استانبول می‌باشد.

قیمت بلیط مسجد ایاصوفیه

در حال حاضر، قیمت بلیط مسجد ایاصوفیه که برای کودکان، رایگان درنظر گرفته شده‌است؛ این موضوع ولی برای گردشگران و بسته به نوع توری که برای بازدید از این مکان انتخاب می کنند، مبلغی در حدود 39 تا 135 یورو می‌باشد.

شما می‌توانید برای رزرو آنلاین تور بازدید و دانستن قیمت بلیط مسجد ایاصوفیه، به لینک زیر مراجعه کنید:

• ·         https://www.hagia-sophia-tickets.com/hagia-sophia-church/

ساعات بازدید از ایاصوفیه

همانند بیش‌تر جاهای دیدنی استانبول، بازدید از ایا صوفیه نیز باید در ساعات تعیین‌شده صورت بگیرد؛ از این‌رو، اطلاع از ساعات بازدید مسجد ایاصوفیه استانبول به شما کمک می‌کند برنامه‌ریزی آسان‌تر و دقیق‌تری برای بازدید تنظیم کنید. در همین راستا، اسن ساعات بازدید در فصل‌های مختلف سال، بدین‌شرح می‌باشد:

ایاصوفیه استانبول کجاست؟

مسجد ایاصوفیه استانبول، در قلب منطقه «سلطان احمد (Sultanahmet)» نزدیک به سایر مناظر مشهور استانبول قرار دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: آب انبار باسیلیکا (Basilica Cistern)، کاخ موزه توپکاپی (Topkapi Palace Museum)، موزه باستان‌شناسی استانبول (Istanbul Archaeology Museum)، و مسجد آبی (Blue Mosque).

• ·         آدرس مسجد ایاصوفیه: Sultan Ahmet, Ayasofya Meydanı No:1, 34122 Fatih.

تفاوت مسجد سلطان احمد و ایاصوفیه

شاید بتوان اصلی‌ترین تفاوت مسجد سلطان احمد و ایاصوفیه را، در سال ساخت آن‌ها به‌عنوان دو جاذبه از معروف‌ترین جاهای دیدنی استانبول دانست؛ در حقیقت، تاریخ ساخت ایاصوفیه به اوایل دوره بیزانس در 325 پس از میلاد برگشته و مسجد سلطان احمد یا مسجد آبی، در اوایل دوره امپراتوری عثمانی و بین سال‌های 1609 تا 1619 ساخته‌شده‌است. همچنین، مسجد ایاصوفیه با الگوبرداری از بنای ایاصوفیه ساخته شده و معمار سینان به‌منظور نشان‌دادن نقص طراحی این بنای قدیمی، مسجد سلطان احمد را چند اینچ بزرگ‌تر ساخت.

از این رو، به‌لحاظ بخش‌های موجود در این دو بنا و ساختار کلی آنها، تفاوت عمده‌ای وجود نداشته ولی هر یک به‌نوبه خود، دارای جذابیت‌های منحصربه‌فرد برای گردشگران می‌باشند.

فاصله مسجد ایاصوفیه تا میدان تکسیم

باتوجه‌به اینکه مسجد ایاصوفیه یکی از مهم‌ترین مناطق استانبول از گذشته‌های دور تا به امروز بوده، لذا بیش‌تر بناهای قدیمی شهر نیز در نزدیکی با آن ساخته‌شده‌اند؛ بر همین اساس، مسجد آبی یا همان سلطان احمد در جنوب‌غربی مسجد ایاصوفیه و در فاصله حدودا 5 کیلومتری و 5 دقیقه‌ای به صورت پیاده و 2 دقیقه‌ای با تاکسی، واقع می‌باشد.

گفتنی است، شما می‌توانید پیش از سفر به استانبول، اقدام به رزرو هتل در میدان تکسیم کرده تا نه‌تنها نزدیک به چنین جاذبه‌های گردشگری باشید، بلکه خیلی سریع و راحت به سایر جاهای دیدنی استانبول بروید.

چگونه به ایاصوفیه برویم؟

همانگونه که می‌دانید، مسجد ایاصوفیه در محله سلطان احمد و بخش اروپایی استانبول و جنوبی شهر واقع شده‌است؛ این مسجد که تقریبا نزدیک به شاخ طلایی استانبول نیز می‌باشد، با رفتن از محله سلطان احمد و میدان ایاصوفیه، کاملا مشخص و در معرض دید قرار دارد؛ همچنین، شما علاوه‌بر اینکه می‌توانید با مترو، اتوبوس و تاکسی به بازدید از مسجد ایاصوفیه بیایید، می‌توانید به‌منظور تردد آسان‌تر در شهر و بازدید از سایر جاذبه‌های گردشگری، اقدام به اجاره خودرو در استانبول کنید.

جاهای دیدنی نزدیک ایاصوفیه

باتوجه به آنچه تاکنون گفته شد، جاذبه‌های تاریخی و گردشگری زیادی برای بازدید در اطراف ایاصوفیه وجود دارد؛ درعین‌حال، شما می‌توانید در خلال بازدید از جاهای دیدنی استانبول یا پس از آن، به کافه‌ها و رستوران‌های معروف نزدیک به آن‌ها رفته و ساعاتی خوشی را سپری کند؛ محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری و رستوران‌های نزدیک مسجد ایاصوفیه عبارتند از:

تاریخچه ایاصوفیه

درحالت‌کلی، تاریخچه مسجد ایاصوفیه را می‌توان طی 3 دوره زمانی مختلف، تقسیم و آن‌ها را بررسی کرد که شامل سال‌های اولیه ساخت، وضعیت آن در دوره امپراتوری عثمانی و ورود به عصر جدید می‌شود؛ این دوره‌ها در یک نگاه کلی، به‌شرح زیر می‌باشند:

کلیسای ایاصوفیه (در 360 پس از میلاد تا 1453)

بنای تاریخی ایاصوفیه که سنگ بنای اولیه آن در سال 325 پس از میلاد و به دستور «کنستانتین اول (Constantine I)» بر روی بقایای معبدی متعلق به بت‌پرستان ساخته شده، یکی از سه کلیسایی است که طی سال‌های بعد، در کنار یکدیگر بنا گردیدند؛ دو کلیسای اول، در سال‌های 360 و 415 پس از میلاد یعنی مصادف با دوران پرآشوب بیزانس، به‌طور کامل تخریب و سال‌ها بعد به دستور امپراتور «ژوستی نیانوس اول» در قرن 6 پس از میلاد تجدید بنا شدند.

از دیگر اتفاقات بسیار مهم رخداده در این دوران، محبوبیت این کلیسای ارتودوکس یونانی حتی بیش از «معبد سلیمان (Temple of Solomon)» در «اورشلیم (Jerusalem)» می‌باشد. طی سال‌های بعد و با تکمیل کلیسای سوم، این بنا برای هزاران سال بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کلیسای جهان بوده اما با روی کار آمدن امپراتوری عثمانی، این کلیسا با اصلی‌ترین تغییر خود، یعنی تغییر کاربری از کلیسا به مسجد مواجه گردید.

مسجد ایاصوفیه (از سال 1453 تا 1935)

در سال 1453 با تصرف و غارت قسطنطنیه توسط ترک‌های عثمانی، «مهمت فاتح (Mehmet the Conqueror)»، کلیسای ایاصوفیه را رسما به‌عنوان مسجدی برای مسلمانان اعلام کرد و هر جمعه در آن به اقامه نماز پرداخت؛ بدین‌ترتیب، از آن زمان به بعد مسجد ایاصوفیه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و مقدس‌ترین مساجد نزد مسلمانان شناخته و مناره‌هایی نیز که نماد مساجد مسلمانان می‌باشند، به آن اضافه گردید.

گفتنی است، مسجد ایاصوفیه برای حدود 500 سال اصلی‌ترین مسجد استانبول بوده و به‌لحاظ معماری و ساختار، الگوی مساجدی دیگری در استانبول همچون: مسجد سلطان احمد (Sultan Ahmed Mosque)، مسجد سلیمانیه (Suleymaniye Mosque)، و مسجد رستم پاشا (Rustem Pasha Mosque)، قرار گرفته است.

موزه ایاصوفیه (بین سال های 1935 تا 2020)

با افول امپراتوری عثمانی و روی کار آمدن جمهوری ترکیه، مسجد ایاصوفیه در سال 1935 به‌دستور شورای وزیران و «مصطفی کمال آتاتورک (Mustafa Kemal Ataturk)» و به‌منظور حفظ و نگهداری بهتر از آن که نمادی از حکومت سکولار جمهوری ترکیه به‌شمار می‌رفته، تبدیل به موزه گردید تا مهم‌ترین جاذبه گردشگری این شهر و کشور گردد.

اما در 17 جولای 2017 و طی تصمیمی غیرمنتظره توسط «رجب طیب اردوغان (Recep Tayyip Erdoğan)» رئیس جمهور وقت ترکیه، موزه ایاصوفیه پس از 85 سال دوباره فعالیت خود به‌عنوان مسجد را آغاز کرد؛ اما این موضوع باعث نشد تا این مسجد، از فهرست جاهای دیدنی استانبول نزد گردشگران خارج شود.

نکات مهم هنگام بازدید از ایاصوفیه

درحالت‌کلی، شاید بتوان نکاتی چون به‌سر داشتن روسری برای زنان و پرهیز از پوشیدن لباس‌های تنگ و کوتاه، مهم‌ترین نکات در رابطه با بازدید از مسجد ایاصوفیه و سایر اماکن مذهبی در استانبول و ترکیه دانست؛ درعین‌حال، احترام به عقاید افراد مذهبی و نگه‌داشتن حرمت چنین مکان‌هایی، از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد.

بازدید از مسجد ایاصوفیه، موزه آن و دیگر جاهای دیدنی استانبول در منطقه «فتحیه (Fatih)» در سلطان احمد، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی به‌ویژه برای علاقه‌مندان به تاریخ می‌باشد؛ بدین‌ترتیب، می‌توانید بیش‌تر معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهر تاریخی را در یک منطقه و با یک برنامه‌ریزی ساده، ببینید.